The world within the language: problems in translation of fantasy fiction. A case study of ”Elvenborn” by A. Norton & M. Lackey

Tłumaczenie tekstu fantastycznego, osadzonego w nieistniejącym realnie świecie, stawia przed tłumaczem wyzwania, których na próżno szukać w literaturze innego typu. Warto je badać i rozwijać w kontekście teorii literatury i przekładu, ponieważ otwierają one nowe możliwości i prowadzą do wypracowania metod przydatnych nie tylko przy tłumaczeniu powieści stricte fantasy i science fiction, ale również tekstów z ich pogranicza, które zyskują sobie coraz to szerszą publiczność.Zbadanie wielu różnych kontekstów, w których funkcjonuje literatura fantastyczna pozwala spojrzeć na nią z różnych perspektyw i uzmysłowić tłumaczowi jej ogromny wpływ na dzisiejszą kulturę i sztukę. Mając to na uwadze, może on rozważnie korzystać z proponowanych zabiegów, aby jak najlepiej wpisać się w ten nurt i właściwie odpowiedzieć na potrzeby czytelników. Świadome poruszanie się w zakresie danego świata przedstawionego oraz obeznanie z tropami i zjawiskami obecnymi w kanonie fantastyki pozwala dostrzec w niej coś więcej i właściwie interpretować problematyczne terminy czy niespotykane gdzie indziej zabiegi.Od problemów definicyjnych, poprzez stosowane praktyki i wypracowanie odpowiedniej metodologii opisu tekstu fantastycznego, do analizy konkretnego przykładu na podstawie Elvenborn A. Norton i M. Lackey, niniejsza praca stara się opowiedzieć na pytanie czy i dlaczego warto fantastykę traktować jako pełnoprawny materiał badawczy dla opracowania teoretycznego. Połączenie kilku pomysłów zaczerpniętych z wielu teorii pozwala znaleźć nowy, ciekawy wymiar tej literatury jako globalnego zjawiska, wciąż jeszcze słabo zbadany i opisany, który to być może stanowi klucz do zrozumienia fenomenu jej popularności.Translating a speculative fiction text which is not rooted in the existing world poses a significant challenge to the translator, a challenge that is not present in other literary genres. It should be studied in the context of literary and translation theories, as it opens new opportunities and leads to the development of methods useful not only for translation and description of fantasy and science fiction novels as such, but also for the texts from the verge of reality which are gaining more and more popularity day by day.The observation of relations generated and influenced by speculative fiction allows us to look at it from a different perspective and helps the translator to realize how large its impact on today's arts and culture is. Whereas, bearing in mind and deliberately using the measures proposed permit the translator to best fit into a current trend in order to respond to the needs of readers. The working knowledge of the world depicted in the text as well as the literary tropes or other features typical of the speculative fiction canon, helps us to reveal some of its secrets and to properly interpret terms or the unique word usage.From definitional problems, through current practices and development of an appropriate methodology for describing a speculative fiction text, to a case study of Elvenborn by A. Norton and M. Lackey, this paper seeks to answer a question whether and why speculative fiction should be treated as an appropriate material for a theoretical research. The combination of several ideas from a number of theories allows us to find a new dimension to this literature perceived as a global phenomenon still underestimated in Poland. A dimension which might be just the key we need to understand the power of its popularity